Chưa bứt phá
Báo cáo của Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI) cho hay, đến thời điểm này, tổng giá trị sản xuất công nghiệp toàn ngành ước đạt 50 tỷ USD; trong đó, sản xuất trong nước 16 tỷ USD. Như vậy, ngành cơ khí cả nước mới chỉ đáp ứng được 32,5% nhu cầu cơ khí toàn quốc, thấp hơn mục tiêu đề ra trong Kết luận số 25-KL/TW năm 2003 về Chiến lược phát triển ngành Cơ khí Việt Nam của Bộ Chính trị (phải đáp ứng được 45-50% nhu cầu trong nước).
Thẳng thắn nêu ra những tồn tại của lĩnh vực cơ khí, ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục công nghiệp (Bộ Công thương) cho biết, mặc dù đã sản xuất và xuất khẩu được một số sản phẩm nhưng ngay tại thị trường trong nước, các doanh nghiệp (DN) cơ khí cũng khó tham gia được vào các dự án đầu tư lắp đặt trang thiết bị trong các ngành thép, hóa chất, năng lượng. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu hệ thống kiểm định chất lượng sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế, các DN, sản phẩm cơ khí trong nước chưa xây dựng được thương hiệu và được nhiều khách hàng biết đến.
Bên cạnh đó, ngành cơ khí trong nước có rất ít các phát minh, sáng chế được đăng ký, trang thiết bị và trình độ công nghệ toàn ngành vẫn chậm đổi mới, thậm chí nhiều DN còn thiếu đầu ra cho sản phẩm nên không có cơ hội tích lũy và đầu tư đổi mới công nghệ. “Đây chính là vòng luẩn quẩn trong phát triển của ngành cơ khí Việt Nam, chưa kể những hạn chế về nguyên phụ liệu, nguồn nhân lực…”, ông Phạm Tuấn Anh chỉ ra.
Đồng tình với quan điểm trên, ông Đào Phan Long, Chủ tịch VAMI khẳng định, thực tế, sau 20 năm phát triển, trình độ công nghệ, thiết bị sản xuất cơ khí của Việt Nam vẫn còn quá lạc hậu với thế giới. Phần lớn việc tổ chức DN, quản lý sản xuất cũng như nghiên cứu phát triển mới ở trình độ công nghệ thời 2.0, dẫn đến các sản phẩm cơ khí, nguồn nhân lực… thua kém các nước trong khu vực.
Thay đổi tư duy, tận dụng cơ hội
Để thúc đẩy ngành cơ khí, ông Phạm Tuấn Anh cho rằng, trong thời gian tới cần tạo dựng thị trường, xử lý tình trạng gian lận thương mại cũng như việc nhập khẩu tràn lan thiết bị đã qua sử dụng, đồng thời xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất và khuyến khích tiêu thụ sản phẩm cơ khí trong nước phù hợp với các cam kết quốc tế. “Tập trung kết nối, chuyển giao công nghệ từ các nhà cung cấp công nghệ tiên tiến trên thế giới và chú trọng đến các công nghệ mới của CMCN 4.0. Đây sẽ là cơ hội rất lớn để các DN Việt Nam thay đổi đột phá về mặt công nghệ, qua đó giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị”, ông Phạm Tuấn Anh nêu rõ.
Về phía DN, ông Hồ Mạnh Tuấn – Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam (VEAM) nêu ý kiến, cần có chính sách khuyến khích đầu tư, nhưng tập trung cho các DN có sản xuất quy mô công nghiệp và có thương hiệu, có thị trường tiêu thụ, không dàn trải như trước. Từ đó, các DN này sẽ trở thành đầu tàu kéo các DN khác cùng phát triển.
Ông Đào Phan Long cũng gợi mở, tới đây Việt Nam cần một chiến lược phát triển công nghiệp cơ khí, lựa chọn một số ngành hàng có thể cạnh tranh với sản phẩm nước ngoài, như: sản xuất, lắp ráp ô tô tải, bus; chế tạo thiết bị phi tiêu chuẩn, kết cấu thép… Nhà nước cần tính toán và có chính sách để DN trong nước có nhiều đơn hàng, thị trường để đầu tư phát triển, giúp vực dậy ngành cơ khí.
Từ đánh giá trên, đại diện lãnh đạo Cục Công nghiệp cho rằng, trong thời gian tới, Bộ Công thương sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan, ban ngành liên quan nghiên cứu trình Chính phủ ban hành những chính sách mới và đưa ra những giải pháp để giải quyết những khó khăn vướng mắc của các DN cũng như hạn chế của chính sách hiện hành. Cụ thể, sẽ xây dựng Nghị định của Chính phủ về phát triển công nghiệp cơ khí, phối hợp với cộng đồng DN, các hiệp hội ngành nghề để điều chỉnh danh mục sản phẩm cơ khí trọng điểm và đơn giản hoá thủ tục xác nhận cho phù hợp với tình hình thực tế. “Bên cạnh đó cần sớm triển khai xây dựng Trung tâm hỗ trợ công nghiệp nhằm tạo điều kiện cho DN cơ khí đổi mới thiết bị, công nghệ phù hợp, khuyến khích và ưu đãi các DN cơ khí áp dụng các công nghệ của CMCN 4.0 vào sản xuất”- đại diện Cục Công nghiệp nhấn mạnh.
Ngoài ra, Bộ Công thương cũng sẽ tập trung xây dựng hệ thống tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm cơ khí theo chuẩn quốc tế; ban hành quy chuẩn kỹ thuật cho sản phẩm cơ khí trọng điểm để làm căn cứ kiểm tra chất lượng sản phẩm sản xuất trong nước và nhập khẩu.